به گزارش پایگاه تحلیلی خبری ایلام رسانه، به مناسبت هفته پژوهش، به منظور بررسی وضعیت رسوب سد ایلام یک نشست تخصصی در دانشگاه ایلام با حضور اساتید دانشگاه، کارشناسان دستگاه های اجرایی و دانشجویان برگزار شد.

این نشست با سخنرانی آقایان دکتر «حاجی کریمی» و دکتر «محمود رستمی‌نیا» اعضای هیئت علمی دانشگاه ایلام و مهندس «عبدالسلام پیری» معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان و مهندس «صادق علیمرادی» کارشناس ارشد شرکت آب منطقه‌ای ایلام آغاز و در ادامه نقطه نظرات اعضای حاضر در جلسه نیز در این رابطه ارائه گردید که امروز بیانیه پایانی این نشست شامل بررسی و تحلیل و ارائه به شرح زیر منتشر شد.

مهمترین رودخانه هایی که به سد ایلام می ریزند شامل چاویز، اما و رودخانه چم‌گردلان (گل گل) می‌باشند. مهمترین اهداف احداث سد ایلام شامل: تامین آب شرب شهر ایلام، مهار سیلابهای حوضه سد و جلوگیری از خسارت های سیل، تامین آب کشاورزی اراضی پایین دست در شهرستان مهران و اخیرا تامین آب بخشی از آب شرب شهر ملکشاهی می باشد .

ارتفاع متوسط حوضه 1508 متر از سطح دریا و شیب متوسط حوضه آبریز سد ایلام حدود 37 درصد می­باشد. متوسط بارش سالانه حوضه آبریز سد ایلام 640 میلیمتر است .

از نظر زمین شناسی بیش از نیمی از حوضه آبریز سد ایلام از سازندهای فرسایش پذیر مانند پابده گورپی، رسوبات کواترنر و ایلام تشکیل گردیده است که بار رسوبی بالایی را تولید می­نمایند. پدیده زمین لغزش یکی از پدیده های تشدید کننده میزان بار رسوبی به سد ایلام می باشدو

به منظور بررسی میزان رسوب وارد شده از حوضه آبریز به داخل سد ایلام، شرکت آب منطقه ای ایلام در سال 1389 اقدام به انجام مطالعات نقشه برداری و هیدروگرافی سد ایلام نموده است. سد ایلام که از سال 1380 بهره برداری از آن آغاز گردیده، میزان رسوب وارد شده به آن در طی نه سال بهره برداری با این عملیات مشخص گردیده است .

بررسی منحنی ها نشان می دهد که در طی 9 سال بهره برداری در تراز نرمال، اختلاف حجم آب موجود در سد از زمان احداث تا سال 1389 (نه سال) حدود 9 میلیون متر مکعب است. بعبارت دیگر در طی این مدت بهره برداری، 9 میلیون متر مکعب رسوب وارد سد شده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بطور متوسط سالانه یک میلیون متر مکعب رسوب وارد مخزن سد ایلام شده است. چنانچه میزان چگالی رسوبات ورودی به دریاچه سد را حدود 2 تن بر متر مکعب در نظر بگیریم، سالانه حدود دو میلیون تن رسوب وارد سد ایلام شده است .

به طور متوسط سالانه حدود دو میلیون تن رسوب از سطح 48000 هکتار حوضه سد تولید و به سد وارد شده است که نشانگر تولید رسوب سالانه به میزان 41 تن در هکتار در سال از سطح حوضه است این میزان تولید رسوب بسیار زیاد بوده و نگرانی بالا بودن میزان فرسایش حوضه را نشان می ‌ دهد .

در مطالعات سد ایلام برآورد شده بود که میزان بار رسوبی به سد ایلام در یک دوره 50 ساله حدود 10 میلیون متر مکعب باشد (مهندسین مشاور مهاب قدس، 1378). اما اندازه گیری های هیدروگرافی و نقشه برداری ها نشان می­دهد که در طول 9 سال اول بهره برداری از سد ایلام، حدود 9 میلیون متر مکعب رسوب وارد آن گردیده است که بسیار نگران کننده است. نکته حائز اهمیت آنست که دوره 9 ساله بهره برداری اولیه سد، مقارن با خشکسالی های طولانی مدتی بوده است که باعث گردیده حجم سیلابهای ورودی به مخزن سد ایلام کاهش یافته و رسوب زیادی وارد سد نشود؛ زیرا عمده رسوب وارده به سد توسط سیلابها صورت می­گیرد. از طرف دیگر، در طی سالهای اخیر بویژه در سال 94 سیلابهای مخرب و بزرگی اتفاق افتاده که انتظار می رود حجم بسیار زیادی را به مخزن سد وارد نموده باشند. از آنجا که این سد تامین کننده حدود نیمی از آب شرب شهر ایلام و ملکشاهی می باشد، اهمیت نگهداری ظرفیت مخزن این سد برای تامین آب این مناطق و جلوگیری از پر شدن آن توسط رسوبات صد چندان می­باشد. لذا برای دست یافتن به این مهم، لازم است اقدامات زیر در دستور کار دستگاههای اجرایی مربوطه قرار گیرند :

1. انجام مطاالعات نقشه برداری و هیدروگرافی سد هر 5 سال یکبار بمنظور تدقیق و تعیین میزان رسوب وارده به مخزن سد در دوره های مختلف .

2. بررسی رابطه بین بار معلق و بار بستر در حوضه آبخیز سد

3. پهنه بندی تولید رسوب از زیر حوضه­ها و اولویت بندی اقدامات متناسب جهت کنترل رسوب

4. مطالعه روشهای جلوگیری از فرسایش مواد ریزدانه و بار معلق

5. ایجاد سدهای تاخیری در سرشاخه های سد با توجه به اهمیت و حساسیت سد ایلام بمنظور ته نشینی بار معلق سیلابها و جلوگیری از ورود آنها به سد

6. اصلاح روشهای بهره برداری از اراضی کشاورزی و مرتعی حوضه سد

7. راه و راهسازی در حوضه سد با دقت بیشتر انجام پذیرد و تثبیت و پایدار سازی ترانشه ها و مواد جابجا شده در عملیات های راهسازی صورت پذیرد .

8. عملیات کشاورزی با حداقل خاک ورزی جهت جلوگیری از فرسایش خاک اراضی کشاورزی .

9. اصلاح نحوه شخم زدن زمین های زراعی (شخم زدن عمود بر جهت شیب دامنه ها)

10. اجرای طرح جامع مدیریت حوضه آبخیز در سد ایلام جهت هماهنگی کلیه بهره برداران.