کامران محمدرحیمی – نویسنده
به طور اختصار و طبقه­‌بندی شده می­توان برنامه­‌های محلّی صدا و سیما را در دو بخش مورد نقد و بررسی قرار داد:
۱- از حیث زبان و کاربرد آن؛
بر همگان روشن است که زبان عامل ارتباط، محمل اندیشه، حدیث نفس و تولیدات هنری است و این توانش وجه تمایز انسان از سایر موجودات است.
زبان در واقع صورت ملموس و ظاهری و در یک کلام DNA یک فرهنگ محسوب می­‌شود بنابراین هرگونه کم‌توجهی یا بی‌توجهی به آن عواقب بسیار نامطلوب در انعکاس یک فرهنگ (آن هم فرهنگ و تمدنی به قدمت استان ایلام) در پی خواهد داشت.
اکثر برنامه­‌های محلّی که در دوران اخیر ساخته شد چه از لحاظ زبانی، چه از لحاظ ساختار، نحو، جمله­‌بندی و انتخاب واژگان اصیل عموماً یا گرته‌برداری ناقص از زبان رسمی بوده یا به طور کلی از اصالت و خصایص زبانی زبان کردی به دور بوده است.
بنابراین لازم است که دست اندرکاران صدا و سیما با دعوت از ادبا، زبان‌دانان، زبان‌شناسان و همچنین گروه ویراستاران زبده، در تقویت، اعتلا، ارتقا و پیرایش و پالایش زبان محلّی گام اساسی بردارند، بنابر اطلاعات موثق برخی از گویندگان و حتی برنامه­‌نویسان محلّی، از ادب و فرهنگ کردی و حتی رسم­‌الخط کُردی بی اطلاع هستند! آیا امکان دارد با این همه کمبود، برنامه‌ای برای مردمی با این قدمت و اصالت ساخت؟
بر همگان واضح و مبرهن است هر زبانی دارای گونه­‌های متعدد است که توسط اقشار مختلف جامعه با پایگاه اجتماعی متنوع تکلم می‌شود، به عنوان نمونه گونه زبانی فرهنگیان و دانشگاهیان با گونه زبانی بازاریان و… متفاوت و قابل تشخیص است اما متاسفانه برنامه‌نویسان صدا و سیما عموماً از گونه زبانی قشرهای خاصی از جامعه استفاده می­‌کنند که عموماً با طنز و هزل و نوعی کم‌سوادی و ایلیاتی همراه است که در بلندمدت پرستیژ زبانی را به مخاطره می­‌اندازد به عبارت دیگر نسل جدید که برای اولین بار به دیدن و شنیدن این برنامه­‌ها می­‌پردازند تصور کوچه و بازاری از زبان و فرهنگ خود را متصور می­‌شوند!؟ در صورتی که با برنامه­‌های متناسب و امروزی باید از سایر گونه­‌های زبان نظیر گونه عقلانی، دینی، فلسفی، علمی و… نیز استفاده شود.
بنابر اذعان اکثر محققین و دانشمندان طراز اول ایران، زبان کردی از حیث گویش و غنای ادبی بعد از فارسی دومین مقام در بین زبان­‌های ایرانی را داراست و باز براساس نوشته و گفته­‌ی این بزرگان هرگونه خدمت و تقویت زبان­‌های ایرانی نهایتاً منتج به تقویت و اعتلای زبان رسمی می­‌شود.
در واقع مسئولین صدا و سیما می‌توانند با برگزاری کلاس­‌های بامحتوای فرهنگ و ادبیات محلّی در تقویت کیفی و حتی کمّی برنامه ‌های محلّی گام اساسی بردارند و نهایتاً پادزهری در برابر تهاجم فرهنگی همه‌جانبه و همه روزه‌ی غربی بخصوص شبکه­‌های منحط ماهوره­‌ای بشوند.

۲- موضوع و محتوای برنامه­‌ها؛
اکثر برنامه­‌های محلّی صدا و سیمای ایلام حول و حوش زندگی عشایری، دامداری، فرهنگ چادرنشینی، زندگی روستایی و کشاورزی و بازدید از مناطق توریستی متمرکز شده است.
این در حالی است که امروزه عموماً اکثر جامعه­‌ی استان و حتی کشور زندگی شهری و صنعتی و حتی مدرنی دارند، این خصیصه استفاده از زندگی شهری و مظاهر مدرنیته نظیر موبایل، خودرو، اینترنت، روزنامه حتی در دورترین روستاها به عینه مشاهده می‌شود، از سوی دیگر به برکت تأسیس دانشگاه­‌ها و دانشکده­‌ها در استان، امروزه شاهد حضور قشر عظیمی از تحصیلکردگان در جامعه می‌باشیم که در قرن ۲۱ نیازمند خوراک و داده­‌های امروزی هستند.
صدا و سیما به همان اندازه به فرهنگ عشایری نزدیک می‌شود می‌بایست خوراک فکری و فرهنگی نیمه­‌ی دیگر جامعه را فراهم کند چون اگر این توازن ایجاد نشود در نهایت قشر عظیمی از جامعه از رسانه­‌های ملّی رویگردان می­‌شوند.
فولکلورزدگی برخی از تهیه‌کنندگان بر پخش و بازتولید موسیقی قدیمی و کم کاربرد نظیر هوره و موره و… که عموماً علایق افراد مسن جامعه می­‌باشد سیاست مخاطب­‌گریزی و نهایتاً مخاطب‌ستیزی را بخصوص در نسل جوان در پی داشته است.
واقعاً ساخت برنامه­‌هایی با درونمایه­‌های عینی و ملموس مانند مشاهیر ایلام، جلسات نقد و بررسی شعر معاصر و نو، مباحث روانشناسی، زبان­شناسی و تاریخی گفتگو با نخبگان و ساخت برنامه­‌های مصائب و مشکلات امروزی به زبان محلّی در جهت ارتقای فرهنگ عمومی و شهری و ساخت و پخش موسیقی مدرن و سمفونیک کردی… از الزامات و دستورالعمل‌های ویژه­‌ی دست‌اندرکاران صدا و سیما می‌بایست باشد.
در پایان هیچ کس منکر برنامه­‌های جذّاب و پرزحمت دست‌اندرکاران صدا و سیما نیست و مردم، روزنامه­‌نگاران، ادبا و محققان همچنان معتقد به تداوم این برنامه‌ها هستند، این قلم و بسیاری از نخبگان ضمن تایید و ساخت برنامه­‌های محلّی، همچنان در انتظار ارتقا سطح کیفی و ارتقا برنامه­‌ها و از همه مهم‌تر ساخت برنامه­‌های امروزی برای مخاطبان امروزی می‌باشند.