دکتر «مجید میراب بالو» در گفتگو با ایلام رسانه اظهار کرد: پشه‌ها یک گروه از حشرات متعلق به راسته دوبالان بوده، که دارای تنوع زیادی در روی کره زمین هستند و با وجود داشتن تنها یک جفت بال دارای قدرت پروازی خوبی هستند. عده‌ای از پشه‌ها از خون انسان و دام تغذیه می‌کنند و برخی نیز از مواد پوسیده و پس مانده تغذیه می‌کنند. عده‌ای نیز ناقل بیماری‌های مختلف بوده و برخی از جمله آفات محصولات کشاورزی محسوب می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: از زمان‌های قدیم، نیش پشه‌ها مرتبط با بیماری‌های انسانی بوده و در سال ۱۸۷۸ میلادی پشه‌ها اولین بندپایانی بودند که به طور رسمی به عنوان بندپایان ناقل بیماری گزارش شدند. در طول یک قرن گذشته مشخص شده است‌ که پشه‌ها بیشترین تأثیر را بر سلامتی انسان‌ها داشته و می‌توانند ناقل بیماری‌هایی از جمله مالاریا، فیلاریازیس لنفاوی، تب زرد، تب نیل غربی، آنسفالیت، تب دنگی (dengue)، چیکونگونیا، تب زیکا و تب رودخانه راس می‌باشند. این بیماری‌ها بیشتر در مناطق در حال توسعه استوایی شدت داشته و باعث مرگ زودهنگام و ناتوانی مزمن می‌شوند. بیماری‌های منتقله از طریق پشه همچنین در کشورهای صنعتی معتدله نیز شیوع دارد، اما هنوز هم نیش پشه‌ها یکی از نگرانی‌های انسان هستند، به طوری که در ایالات متحده آمریکا سالانه میلیون‌ها دلار هزینه صرف کنترل پشه‌ها می‌شود، علاوه بر این جمعیت زیادی از پشه‌ها می‌توانند باعث تحریک شدید و کم خونی گسترده دام‌ها و حیوانات وحشی شوند و در نتیجه باعث کاهش بهره‌وری و حتی مرگ شوند.

این حشره‌شناس عنوان کرد: پشه‌ها در هر منطقه‌ای از هر قاره جهان به جزء قطب جنوب وجود دارند. آن‌ها در طیف گسترده‌ای از جوامع زیستی رشد می‌کنند از جمله در تاندراهای قطبی، جنگل‌های شمالی، کوه های مرتفع، دشت‌ها، بیابان ها، جنگل‌های استوایی، باتلاق‌های نمکی، و مناطق جزر و مدی اقیانوس. بیشترین تنوع گونه‌ای پشه‌ها در جنگل‌های استوایی رخ می‌دهد، اما تراکم بسیار زیاد پشه‌ها حتی در زیستگاه‌های فقیر از گونه‌ها، مانند تاندرا، رایج است. بسیاری از گونه‌ها از تغییرات انسانی در محیط بهره‌مند شده‌اند و تعداد کمی نیز اهلی شده‌اند. پشه‌ها به دلیل اهمیت بسیار زیادی‌ که دارند موضوع بسیاری از کتاب‌های مهم و مجلات کشاورزی و پزشکی می‌باشند.

‌این دانشیار دانشگاه ایلام گفت: ابتدا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا یافت شد و توسط فعالیت‌های انسانی گسترش یافت. آئدس در زبان لاتین (یونانی باستان) به معنای «ناخوشایند» است. پشه‌های آئدس از نظر شکل شناسی متمایز هستند، زیرا علائم سیاه و سفید قابل توجهی روی بدن و پاهای خود دارند. برخلاف اکثر پشه‌ها، آن‌ها فقط در طول روز نیش می‌زنند و اوج گزش در اوایل صبح و عصر قبل از غروب است.

‌وی در خصوص بیماری تب دنگی اظهار کرد: این بیماری توسط ویروس دنگی (DEN) ایجاد می‌شود، که توسط چهار سروتیپ نزدیک به هم به نام‌های دنگی ۱، ۲، ۳ و ۴ نشان داده می‌شود. این بیماری در انسان به اشکال تب دنگی کلاسیک یا تب خونریزی دهنده دنگی شدیدتر (DHF) یا سندرم شوک دنگی (DSS) است. اخیراً تخمین زده شده است که حدود ۳۹۰ میلیون عفونت دنگی در سال در سراسر جهان رخ می‌دهد. ویروس‌های DEN توسط پشه‌ها، عمدتاً Aedes aegypti، منتقل می‌شوند. توزیع فعلی ویروس‌های DEN شامل آسیای جنوب شرقی، جنوب اقیانوس آرام، حوزه دریای کارائیب، مکزیک، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی است. با این حال، اپیدمی‌های DEN در جاهای دیگر در گذشته رخ داده است، از جمله ایالات متحده، ژاپن، استرالیا، یونان، و آفریقا. اخیراً نیز شیوع گسترده‌ای شامل تب خونریزی دهنده دنگی در آفریقا، چین، تایوان، هند، مالدیو و سریلانکا وجود داشته است. در جنوب شرقی آسیا، مانند تایلند و فیلیپین، اشکال شدید بیماری شایع‌تر شده و در فواصل ۳ تا ۵ ساله به صورت اپیدمی ظاهر می‌شود.

دکتر میراب‌بالو افزود: تب دنگی با تب، بثورات پوستی، سردرد شدید و درد طاقت‌فرسا در عضلات و مفاصل مشخص می‌شود، که نام آن را تب شکستن نیز می‌نامند. بیماری بالینی ۵ تا ۸ روز پس از نیش پشه آلوده ایجاد می‌شود. اغلب این بیماری یک دوره خفیف در حدود یک هفته را طی می‌کند که منجر به بهبودی کامل می‌شود با این حال، DEN می‌تواند در موارد DHF و DSS شدید شود که هر دو معمولاً در کودکان رخ می‌دهند و ممکن است کشنده باشند. این تظاهرات اولین بار به عنوان عوارض تب دنگی در سال ۱۹۵۴ مشاهده شد و با بثورات لکه‌دار، خونریزی از بینی و لثه‌ها و شوک مشخص می‌شود. افزایش فراوانی DHF و DSS در آسیای جنوب شرقی و بخش‌هایی از کارائیب و آمریکای لاتین بحثی را در جامعه پزشکی در مورد مکانیسم‌هایی که DHF در طول همه‌گیری‌های تب دنگی کلاسیک پدیدار می‌شود، برانگیخته است. یک فرضیه این است که انواع مختلفی از سروتیپ‌های مختلف ویروس های DEN وجود دارد، که برخی از آن‌ها بیماری زاتر از بقیه هستند. ایده دیگر این است که افراد از نژادهای مختلف از نظر تمایل به ایجاد علائم شدید متفاوت هستند و این که ویروس به جمعیت‌های حساس‌تر گسترش یافته است. هنوز فرضیه دیگری این است‌ که با افزایش جمعیت انسانی در شهرهای گرمسیری در آسیا و آمریکا و با افزایش فراوانی اپیدمی‌های DEN به طور کلی، موارد بیشتری با تظاهرات قابل توجه DHF و DSS وجود دارد. فرضیه چهارم، و فرضیه‌ای که در حال حاضر به عنوان محتمل‌ترین فرضیه در نظر گرفته می‌شود، این است که قرار گرفتن قبلی در معرض یک سروتیپ و به دنبال آن قرار گرفتن در معرض سروتیپ دیگر در یک دوره بحرانی ۵ ساله، منجر به ایجاد تب خونریزی دهنده و در برخی موارد سندرم شوک می‌شود. اپیدمی های اخیری که در نقاط مختلف جهان، به ویژه در قاره آمریکا رخ می دهد، نشان می دهد که DEN جایگزین تب زرد به عنوان فلاوی ویروس مهم شهری و اپیدمی در سراسر جهان شده است.

وی بیان کرد: ناقل اصلی اپیدمی ویروس‌های DEN، Aedes aegypti است، زیرا معمولاً در داخل خانه استراحت می‌کند، ترجیحاً از انسان تغذیه می‌کند، تمایل به خوردن وعده‌های خونی مکمل دارد و اغلب هنگام تخم‌گذاری از یک محل به محل دیگر نقل مکان می‌کند. لاروها در ظروفی مانند بشکه‌ها و کوزه‌های آب، ظروف گلدانی، لاستیک‌های دور ریخته شده رشد می‌کنند. نزدیکی این زیستگاه‌های لارو به خانه‌های انسان، چرخه زیستی آئدس را تسهیل می‌کند. تماس با انسان اجازه می‌دهد تا جمعیت‌های بزرگ پشه رشد کنند. در برخی مکان‌ها که ذخایر آب مستقل از بارندگی تکمیل می‌شوند، ممکن است در فصل گرم و خشک که دما بالاتر است و دوره نهفتگی ویروس‌ها در پشه‌ها کوتاه می‌شود، همه‌گیری‌ها رخ دهد. با این حال، در مناطقی که محل پرورش عمدتاً به آب باران بستگی دارد، اپیدمی‌های DEN در فصول بارانی رخ می‌دهد. سایر ناقلان ویروس‌های دنگی، پشه Aedes albopictus در مناطق جنوب شرقی آسیا هستند. انسان‌ها به طور کلی تنها میزبان مهره‌دار ویروس دنگی است (البته در جاهایی که میمون‌ها زندگی نمی‌کنند) ولی در برخی مکان‌ها، دیگر پستانداران هم می‌توانند در معرض خطر باشند.

میراب بالو گفت: به مدت ۲ تا ۱۰ روز پس از آلوده شدن جدید، جریان خون فرد حاوی سطح بالایی از ذرات ویروس خواهد بود. یک پشه ماده که یک وعده غذایی خون از میزبان آلوده می‌گیرد، سپس ویروس را در سلول‌های روده‌اش منتشر می‌کند. طی چند روز آینده، ویروس به بافت‌های دیگر از جمله غدد بزاقی پشه گسترش می‌یابد و در بزاق آن منتشر می‌شود. دفعه بعد که پشه تغذیه می‌کند، بزاق عفونی به جریان خون انسان تزریق می‌شود و در نتیجه بیماری گسترش می‌یابد. به نظر می‌رسد این ویروس هیچ اثر مضری بر پشه ندارد، پشه که تا آخر عمر آلوده می‌ماند. دنگی همچنین می‌تواند از طریق فرآورده‌های خونی آلوده و از طریق اهدای عضو نیز منتقل شود. انتقال عمودی (از مادر به کودک) در دوران بارداری یا هنگام تولد گزارش شده است.

این دانشیار دانشگاه ایلام خاطرنشان کرد: هنگامی که پشه حامل ویروس دنگی فردی را نیش می‌زند، ویروس همراه با بزاق پشه وارد پوست می شود. این ویروس سلول‌های پوستی مجاور به نام کراتینوسیت و همچنین سلول‌های ایمنی تخصصی واقع در پوست به نام سلول‌های لانگرهانس را آلوده می‌کند. سلول‌های لانگرهانس به غدد لنفاوی مهاجرت می‌کنند، جایی که عفونت به گلبول‌های سفید خون گسترش می‌یابد و در داخل سلول‌ها در حالی که در سراسر بدن حرکت می‌کنند، تکثیر می‌شوند. گلبول‌های سفید خون با تولید چندین پروتئین سیگنال ‌دهنده مانند سیتوکین‌ها و اینترفرون‌ها پاسخ می‌دهند، که مسئول بسیاری از علائم مانند تب، علائم شبیه آنفولانزا و دردهای شدید هستند. در عفونت شدید، تولید ویروس در داخل بدن به شدت افزایش می‌یابد و اندام‌های بیشتری (مانند کبد و مغز استخوان) می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند. به دلیل افزایش نفوذپذیری مویرگی، مایع از جریان خون از طریق دیواره رگ‌های خونی کوچک به حفره‌های بدن نشت می کند. در نتیجه حجم خون کاهش می‌یابد و فشار خون آنقدر پایین می‌آید که نمی‌تواند خون کافی را به اندام‌های حیاتی برساند. انتشار ویروس به مغز استخوان منجر به کاهش تعداد پلاکت ها می‌شود، که برای لخته شدن خون مؤثر ضروری است. این امر خطر خونریزی را افزایش می‌دهد، که یکی دیگر از عوارض اصلی تب دنگی است.

‌این حشره‌شناس گفت: در جاهایی که بهداشت نامناسب و آب راکد وجود دارد و پشه‌ها می‌توانند به راحتی تولیدمثل کنند می‌توان با انجام اقداماتی برای جلوگیری از نیش پشه‌ها، مانند پوشیدن لباس‌هایی که کاملاً پوست را می‌پوشاند، استفاده از پشه‌بند در حین استراحت، و یا استفاده از سموم دفع حشرات جمعیت را کاهش داد. همچنین می‌توان لباس، تور و چادر را با پرمترین ۵ صدم درصد سمپاشی کرد. حفاظت از خانه را نیز می‌توان با پرده‌های در و پنجره، با استفاده از تهویه مطبوع، و با تخلیه و تمیز کردن منظم همه ظروف چه در داخل و چه در خارج که ممکن است آب جمع کنند (مانند سطل، گلدان، استخر یا سطل زباله) به دست آورد.

‌وی در خصوص واکسن این بیماری نیز گفت: از مارس ۲۰۲۴، دو واکسن برای محافظت در برابر عفونت دنگی وجود دارد به‌نام‌های دنگواکسیا (Dengvaxia) و قدنگا (Qdenga) و از سال ۲۰۱۵ در دسترس قرار گرفت و برای استفاده در ایالات متحده، اتحادیه اروپا و در برخی از کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین تأیید شده است. این یک ویروس ضعیف شده است، برای افراد ۶ تا ۴۵ ساله مناسب است و در برابر هر چهار سروتیپ دنگی محافظت می‌کند. با توجه به نگرانی‌های ایمنی در مورد افزایش وابسته به آنتی‌بادی (ADE)، این دارو فقط باید به افرادی داده شود که قبلاً به دنگی مبتلا شده‌اند تا از عفونت مجدد محافظت شوند. این دارو به صورت زیر جلدی در سه دوز در فواصل شش ماهه تجویز می شود.

‌این حشره‌شناس اضافه کرد: از مارس ۲۰۲۳، دنگی در بیش از ۱۰۰ کشور گزارش شده است. تخمین میزان کامل بیماری دشوار است، زیرا بسیاری از موارد خفیف هستند و به درستی تشخیص داده نمی شوند. WHO در حال حاضر تخمین می‌زند که چهار میلیارد نفر در معرض خطر عفونت دنگی هستند. در سال ۲۰۱۳، تخمین زده شد، که ۳۹۰ میلیون عفونت دنگی در هر سال اتفاق می‌افتد، که ۵۰۰ هزار مورد از این علائم شدید و ۲۵ هزار مرگ و میر را نشان می‌دهد. به طور کلی، مناطقی که مناطق انتشار تب دنگی است، تنها یک سروتیپ از ویروس در گردش دارد. گفته می‌شود، که این بیماری در مناطقی که بیش از یک سروتیپ در گردش است، هیپرآندمیک است. این خطر ابتلا به بیماری شدید در عفونت دوم یا بعدی را افزایش می‌دهد.

وی عنوان کرد: عفونت‌ها معمولاً در محیط‌های شهری به دست می‌آیند که ویروس عمدتاً توسط گونه‌های پشه Aedes aegypti منتقل می‌شود. این گونه با محیط شهری سازگار شده است، به طور کلی در نزدیکی محل سکونت انسان یافت می‌شود، انسان را به عنوان میزبان خود ترجیح می‌دهد و از حجم‌های کوچک آب ساکن (مانند مخازن و سطل‌ها) برای تولید مثل استفاده می‌کند. در محیط‌های روستایی ویروس توسط A. aegypti و سایر پشه‌های مرتبط مانند Aedes albopictus به انسان منتقل می‌شود. هر دوی این گونه‌ها دارای دامنه‌های در حال گسترش هستند.

شیوع دنگی در دهه‌های اخیر افزایش یافته است، به طوری که WHO بین سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۹ افزایش ده برابری را ثبت کرده است این افزایش ارتباط نزدیکی با افزایش دامنه پشه‌های Aedes دارد که به ترکیبی از شهرنشینی، رشد جمعیت و آب و هوای گرم‌تر نسبت داده می‌شود. در مناطق بومی، عفونت دنگی زمانی به اوج خود می رسد که بارندگی برای پرورش پشه مطلوب باشد. این بیماری همه نژادها، جنس ها و سنین را به یک اندازه درگیر می کند. در مناطق اندمیک، عفونت بیشتر در کودکانی دیده می شود که پس از آن مصونیت نسبی مادام‌العمر به دست می‌آورند.