پایگاه خبری ایلام رسانه

عبدالرضا محمدی – خبرنگار

پوشش یکدست و سرسبزدرختان ناحیه زاگرس برکسی پوشیده نیست، اما در میان جنگل‌های انبوه غرب کشور، این درختان بلوط‌ اند که استوار و نستوه ایستاده‌اند. آلاینده‌ها و ریزگردها را به جان خریده‌اند وهوای اقلیم زاگرس را مطلوب نگه داشته‌اند. بلوطی که همواره همپای کوه‌ها نقش حامی داشته و تکیه گاه .

‌هیچکس به پای بلوط اینجا آب نریخت… هیچ باغبانی او را هرس نکرد… و خود در میان سنگ و صخره قد کشید. با این وجود، سایه‌سار مهرش را از سر عابران و رهگذران بر نداشت و ثمره‌اش را از کسی دریغ نکرد. بارها در سکوت خبری در آتش غفلت افراد سودجو سوخت و دم نزد. نامردمی‌ها دید و قامت خم نکرد. حال، حال بلوط پیر نامساعد است خون‌مردگی بلوط در رگ‌های درخت، نفس برگ آن را بسته و مورد هجمه‌ی آفات وبیماری‌ها قرار گرفته است و اینک بلوطی که روزگاری نفس می‌داد، خود به سختی نفس می‌کشد .

‌بلوطی که شاخه و سایه‌اش را به مردم ارزانی داشت واین‌گونه در شادی آنها سهیم شد.به راستی امروز کدام نهاد و ارگان دغدغه‌ی احیای درختان بلوط را دارد؟ و کدامین راهکار برای جلوگیری از نابودی درختان سبز به کار گرفته شده است؟

‌بیش از 60 درصد اکسیژن کره زمین توسط برگ درختان تولید می ‎ شود و برگ ‎ ها نقش مهمی در جذب دی اکسید کربن دارند. افزون بر 40 درصد آب شیرین کشور از کوه ‎ های زاگرس تأمین می ‎ شود و زاگرس به عنوان سدی در مقابل ریزگردها قراردارد و معیشت 20 میلیون نفر از مردم کشور منوط به وجود زاگرس است .

این شناسنامه‌های طبیعت زاگرس بیش از شش سال ‌است که با زوال تدریجی دست و پنجه نرم می‌کنند و هر روز بر شدت آسیب آنها افزوده می ‎ شود. این پدیده حدود یک میلیون و 131 هزار و 220 هکتار از وسعت شش میلیون هکتاری جنگل‌های زاگرس را در بر گرفته است، اما تا‌کنون راهکار مناسبی برای مقابله با خشکیدگی درختان بلوط ارائه نشده است .

جنگل‌های ناحیه رویشی زاگرس، با مساحت حدود 6 میلیون هکتار شامل استان‌های ایلام، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، لرستان‌، خوزستان‌، فارس، اصفهان ،چهارمحال و بختیاری‌،کهگیلویه و بویر احمد و همدان درمعرض تهدیدهای متعددی قرار دارد .

محققان دلایل خشکیدگی بلوط‌های زاگرس را تغییر اقلیم، گرم شدن کره زمین، کاهش بارندگی‌ها و فشارهایی خارج از توان اکولوژیک در منطقه می‌دانند و معتقدند تمامی این عوامل باعث شده تا بیماری زغالی بلوط و سوسک ساقه‌خوار در این مناطق طغیان پیدا کنند .

با وجود اینکه مسوولان اجرایی بارها گفته‌اند مطالعات پدیده خشکیدگی درختان بلوط انجام شده و اقدامات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در راستای احیای اراضی در معرض بحران در این مناطق اجرا می‌شود پس چرا بلوط در جدال با انواع آفات و بیماری نتوانسته امیدی به پیروزی پیدا کند .

« خداکرم جلالی» رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفته است تاکنون برای خشکیدگی بلوط چندین تحقیق انجام داده‌ایم، اما نتایج آنها چقدر توانسته است به ما کمک کند. نتیجه تحقیقات یک مدل مشخص برای برون رفت از وضعیت موجود درجنگل‌های بلوط نداشته است البته انتظار نداریم نتیجه یک تحقیق بتواند مشکلات ما را به طور کلی حل کند، چون ما هم در بخش اجرا با مشکل مدیریتی مواجه هستیم، اگر در تلفیق این پروژه‌ها بازمهندسی صورت نگیرد این دور تسلسل بین اجرا و آموزش وجود خواهد داشت .

نباید فرصت سوزی کرد. بلوط امروز مجالی برای آزمون و خطا ندارد زیرا بلوط ایستاده از درون در حال نابودی است .

برخی راه درمان را دخالت در طبیعت، برخی دیگر معتقدند که با یک کار مدیریت شده و کارشناسی گونه‌های خشک شده را از درون جنگل خارج کنیم تا از این طریق بهداشت جنگل را رعایت کرده باشیم .

محققین دیگر تنها راهکار پایدار در مقابله با خشکیدگی درختان بلوط زاگرس اصلاح ساختار ژنتیکی جمعیت‌های این گونه(بلوط ایرانی) در رویشگاه‌های آن می‌دانند .

بعضی دیگر می‌گویند از اصلی‌ترین مشکلات درختان بلوط بحث آبخیزداری است، چرا که کشور ما در سال‌های گذشته با کاهش بارندگی مواجه شد و همین امر باعث افزایش آفات شده است. عده ای هم تنها راه را حفاظت و هرس کردن می‌دانند .

کارشناسان و پژوهشگران نطرهای متفاوتی در مورد راه نجات بلوط زاگرس داده‌اند که این نظرات بعضا مخالف نظر دیگر کارشناسان است و بارها مورد نقد قرار گزفته اند. مرگ بلوط در میان اختلاف نظرها به فراموشی رفته و کماکان ایستاده می‌میرد .

برخی راهکارهای مقطعی در این خصوص نیز تبعات منفی را به دنبال داشته به نحوی که راهکار قطع درختان بیمار تنها موجب قطع درختان به عنوان زیستگاه اصلی بسیاری از جانداران شده است .

مردمان زاگرس و همنشینان بلوط از این مسوولان، محققان و پژوهشگران برای نجات بلوط انتطار نو اندیشی، نوآوری و طرح ایده‌های جدید و اثر گذار، تغییر در فعالیت‌ها به سمت بهبود، ارتقاء، توسعه و پویایی را دارند .

اما انتظار برای درمان درد این شناسنامه‌ی کهنسال زاگرس تا کی؟